HALİKARNASSOS MOZOLESİ

Bir çok kaynağa göre İzmir veya Sakız adasında doğmuş ve yaşamış olan ünlü yunanlı tarih ve destan yazarı Homeros yaşadığı dönemde inşa edilmiş olağan üstü yedi yapıyı dünyanın yedi harikası olarak tanımladı Bu muhteşem eserler arasındaki tek anıt mezar ise Bodrum ( Halikarnassos) ‘ta bulunan Mozole’dir.

Gösterişli anıt mezar anlamına gelen mozole günümüzde de aynı anlamda kullanılmaktadır. Pers’lerin Karya bölgesindeki egemenlikleri sırasında Mylase      ( Milas ) şehrinde yaşamış olan Hekatomnos, Persler tarafından Karya bögesinin yöneticisi olarak görevlendirildi. Vefat ettikten sonra oğlu Mousolos bu görevi üstlendi. Bu devirde yönetim merkezini Mylase’den Halikarnasoss’a taşıdı. Mousolos babası için Mylase’de Zeus Karios kutsal alanının alt kısmında bir mezar yaptırmıştı. Mousolos öldükten sonrada karısı, ( bazı bilgilere göre de önce kardeşi daha sonra karısı olan) Artemisia tarafından muhteşem bir anıt yaptırmayı düşündü. Bazı yazarlar bu anıtın Mousolos’un hükümdarlığı zamanında yapımına başlandığını ve öldükten sonra Artemisia tarafından yapımına devam edildiğinden bahsederler. Anıt mezar için dönemin en ünlü mimarlarını ve heykeltıraşları Halikarnassos’a çağrıldı. İÖ 350 ‘li yıllarında yapımına başlanan anıt mezar, kraliçe Artemisia ‘nın ölümünden sonrada diğer kardeşleri tarafından tamamlandı.

Günümüzde bu muhteşem anıt mezar hakkında bilgileri ancak antik çağ yazarların yazdıklarından öğrenebiliyoruz. Bu kaynaklara göre anıt mezar dört bölümdü. Tabanı yüksek bir kaide ( podyum ) üzerine oturmaktaydı. Bunun üzerinde 36 adet sütundan oluşan bir bölüm vardı. Piramit şeklinde yapılmış ve 24 basamaklı olan çatısı bu sütunların üzerini kaplıyordu. Binanın en üstünde ise dört atın çektiği bir araba içerisinde kral ve kraliçenin heykelleri yer almaktaydı. Bu heykelin muhteşem bir görüntüsü olduğu tüm yazarlar tarafından kabul ediliyor.

Bu anıt mezarın yüksekliğinin 55 metre, taban ölçüleri ise 242 metreye 105 metredir. Dört kenarında büyük heykeller bulunuyordu

12.yüzyılda yaşamış olan Piskopos Eustathios anıtı sağlam olarak gördüğünden bahseden son kişidir. Dolayısıyla mozolenin yaklaşık 1500 yıl bu bölgede sağlam olarak durduğu sanılıyor. Büyük bir deprem sırasında bu muhteşem bina tamamen yıkıldı.

1402 yılında Saint Jean şövalyeleri Bodrum'a geldiklerinde mozoleyi yıkık olarak görmüşlerdir. Şövalyeler bu anıtın taşlarını sökerek Bodrum Kalesi'nin yapımında kullandılar. 1522 yılında yine şövalyeler kaleyi güçlendirmek amacıyla Mausoleion’un son kalan taşlarını da buradan alıp kaleye götürdüler. La Touret bir yazısında mezar odasına giden koridorun iki yanındaki muhteşem heykel ve kabartmaların şövalyeler tarafından parçalandığını asıl mezar odasının ise mezar soyguncuları tarafından soyulduğunu yazmıştır.

Burada özel izinle kazılar yapan İngiliz arkeolog, Newton Kral Mausolos'un heykeli ile Halikarnas Mozolesi'nin üzerinde yer alan dört atın çektiği bir araba içerisinde yer alan kral ve kraliçeyi tasvir eden muhteşem heykeli yurt dışına kaçırdı. İngiltere büyükelçisi Lord Stratford Canning 1846 yılında Padişah Abdülmecit'ten aldığı izinle Bodrum Kalesi'nin duvarlarında görülen Mausoleion kabartmalarını da Londra'ya götürdü. Günümüzde bu eserler British Müzesinde özel bir salonda sergilenmektedir.

Dünyanın yedi harika eserinden birisi olan mozolenin bulunduğu alanı günümüzde bir müzeye dönüştürüldü. Müze açık ve kapalı olarak iki bölümde gezilebilir. Açık bölümde mozole yapılmadan önce bu bölgede yer alan mezar odaları, kapı girişinde ve merdiven duvarlarında adak yerleri ile krala ait anıtın yer aldığı bölüm görülebilir. Tüm mozolenin çevresini çeviren duvarlar restorasyon sonucunda aslına benzer bir hale gelmesi sağlanmış. Büyük bir kapı ile girildiği düşünülen mozolenin bu kapısını bu gün görmek mümkün değil. Merdivenler ile mozolenin giriş kapısına ulaşılıyor. Kralın mezarı yer altına gömülü olduğu sanılan kralın lahtine ulaşılamadı. İçerisinde değerli ölü hediyelerinin olduğu sanılan bu lahitin nerede olduğu bilinmiyor.

Müzenin kapalı bölümde mozolenin bir kopyası ile bu bölgeden çıkartılan az miktardaki eser sergileniyor. Sergi salonunda, geçen yüzyıl buradan götürülen kabartmaların alçı kopyalarını ve sergilenen az miktardaki taş buluntuyu görmek mümkün.