BERGAMA ÇEVRESİNDE ANTİK ŞEHİRLER

ELAİA

Şehrin yerleşimi Bergama İlçesinin sahil kısmında bulunan Kazıklı Bağlar’ın yakınlarındadır. Yerleşim zamanında deniz kıyısında bulunmasına rağmen Bakırçay’ın getirdiği alüvyonların sahilini kapatması sonucunda denizden içerlerde kalmıştır. Ünlü coğrafya yazarı Stabon, kitabında  Elia kentinin Pergamon ‘un   limanı olduğunu ve iki yerleşim arasındaki uzaklığın ise  yüz yirmi stadya   ( yaklaşık 22 km ) olduğunu yazmış.  Elaia  ismi Helen dilinde zeytinlik anlamına gelmesi ve yörede o zamanlar çok bulunan zeytin ağaçlarından dolayı yeni yerleşime bu ismin verildiği düşünülüyor. 

Kentin kuruluş tarihinin çok eskilere uzamasına rağmen önemsiz ve küçük bir kent olması nedeniyle hakkında çok bilgi yoktur. Troia savaşına az bir askerle katıldığı biliniyor.   Pergamon Krallığının limanı olduğu dönemlerde ticari zenginliğin sağladığı refah ile şehir  çok  önem kazandı.  Pergamon krallığının çöküşü,  Elaia^nın eski itibarını  kaybetmesine yol açtı.  Roma imparatorluğu zamanında ise çok küçük bir yerleşimdi.

Ciddi bir arkeolojik çalışma yapılmayan kentten bu gün için sur duvarlarından oluşan az miktarda kalıntı ile deniz içerisinde kalan eski limana ait bloklar görülebilir. Bazı kaynaklarda şehirde bulunduğundan bahsedilen tapınak ve stadyuma ait bir ize rastlanmadı.

ALLİANOİ

Allianoi antik kentinin yerleşimi   Bergama İvrindi karayolunun üzerindedir.  Allianoi, içerdiği sıcak su kaynakları nedeniyle  mitolojide “Sağlık Tanrısı Asklepion’un yurdu” olarak biliniyordu. 

Allianoi’deki arkeolojik kazılar sırasında Roma öncesi döneme ait ciddi bir bulguya rastlanmadı.  Yerleşimin  Roma döneminde büyük bir imar faaliyetiyle  kalkındığını ve bölgenin en önemli şehirleri arasında yer aldığını görmekteyiz. İ.S. 2.yy’da doruk safhasına ulaşan  imar çalışmaları sırasında kült merkezi başta olmak üzere propylon ve nympheum yapıldı. Bizans döneminde Roma zamanında yapılan bir çok güzel eser sökülerek bunların malzemesiyle daha basit eserler yapıldığı biliniyor.  Aynı  dönemde büyük bir kilisede inşa edildi.

Allioni Antik Kenti Yortanli Baraj havzası içerisinde kalmaktaydı. Baraj yapımının hızla devam ettiği dönemlerde  İzmir  iki numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu  kentin  üzeri  kumla kapatılma kararı aldı. Baraj havzasının değiştirilmesi konusunda yapılan çalışmalar kamu oyunda büyük bir destek buldu. Mahkemelere yansıdı. Fakat tüm gayretleri boşa çıktı. Kentin üzeri kumlarla örtüldükten sonra  2011 yılının sonlarında baraj kapakları da kapatılınca antik kent  tamamen sular altında kaldı.

Yaklaşık iki bin yıllık tarihe sahip ve  tarihte ilk hidroterapi uygulanan merkezlerden birisi olan  Allianoi Antik Kentine ait birçok tarihi eserin sular  altında kalmasına üzülmemek mümkün değil. Barajın yeri doğru karamıydı? Başka çare yokmuydu? Ne desek boş artık…

          BERGAMA CİVARINDA KÜÇÜK ANTİK YERLEŞİMLER

Trarion : Yerleşkesinin Bergama yakınındaki Asar Kaya denilen tepelik yerdedir. Bu bölgede görülen birkaç duvar kalıntısının bu kente ait olma olasılığı yüksektir. Strabon'un kitabında bu bölgede gördüğü ve ufak, önemsiz bir kent olarak bahsettiği yerleşimin Trarion'a ait olduğu düşünülüyor.

Teutrania : Bergama Süleymanlı Köyü yakınlarındaki Kalarga Tepenin üzerindedir. Antik dönemden kaldığı düşünülen ve günümüzde az çok belli olan patika yerleşim yerine kadar uzanmaktaydı. Tepe üzerinde görülen sarnıç ve bazı bina temellerinin antik dönemden kaldığı sanılıyor.

Aternus (Atarna ) : Bergama-Dikili kara yolunun Dikili yol ayrımına yakın bir yerde bulunan Ağılkale civarındadır. Aternus  Kalesinin İÖ 1200 tarihinde yapıldığı belirlenmiş. Bu tarihten başlayarak İS 2.yy kadar kentte kesintisiz bir yaşam süregelmiş. Yaşayanlar genellikle tüm ihtiyaçlarını kendileri karşıladıkları ve dışarıdan fazla bir mal alış verişi yapmadıkları biliniyor. Dr.Matthaei kentin sivri sinek ve sıtma yüzünden terk edildiğini yazar. Kent 13.yy kadar boş kalmış bu tarihte Bizans'lıların buraya yerleşerek burasını büyük olasılıkla bir psikoposluk merkezi olarak kullanmışlar. Surlarının genişliği kentin büyük bir alana yayıldığını gösteriyor.

Kanai (Canae) : Dikili Bademli Köyü yakınlarındadır. Yerleşimin deniz kenarına kadar uzandığı biliniyor. Strabon bu kentten küçük bir yerleşim diye söz eder. Seramik kalıntıları ve işlenmiş birkaç dışında kente ait bir bulguya rastlanmaz.

Halisarna : Bergama Eğrigöl Köyü içerisinde kalan Eğrigöl denilen yükseltinin üzerinde yer alır. Pergamon'a bağlı bir yerleşimdir. Pergamon şehrini koruyan bir dış kale olarak görev yapmıştır. Büyük İskender'in bu bölgeye gelmesi sırasında ise diğer komşu kentlerinde olduğu gibi savaşmadan teslim olacaktır.

Karina ( Karine ) : Dikili Nebiler köyünün yakınlarındadır. Şehrin yerleşiminin köyün yakınlarındaki Asar Tepe yönüne devam ettiği düşünülüyor. Günümüzde bu bölgede görülen seramik kalıntıları dışında antik döneme ait bir bulguya rastlanmadı. Heredotos, İÖ 480 yılında Pers Strabı Xerkes’in Yunanistan seferine giderken bu kentte kaldığından bahseder.